- W dzień wypłaty widzisz na karcie dużą kwotę i myślisz, że teraz możesz kupić wszystko. Z tego powodu dużo pieniędzy wydaje się na bzdury, a do końca miesiąca trzeba oszczędzać.
- Zgadzasz się otrzymywać mniej za pracę, ale teraz, niż czekać przez jakiś czas na wyższą zapłatę.
- Żal Ci pieniędzy na duży zakup, ale łatwo wydajesz pieniądze na wiele małych.
Czy doświadczyłeś czegoś podobnego? Najprawdopodobniej tak, ponieważ są to powszechne zniekształcenia poznawcze.
1. Padamy ofiarą iluzji pieniądza.
Zapominamy, że możliwość kupienia czegoś zależy nie tylko od numeru na naszym koncie, ale także od wahań cen. To, że dostałeś podwyżkę, nie oznacza, że jesteś bogatszy. W końcu z powodu inflacji wzrosły również ceny towarów. W tym i jest iluzja pieniędzy.
Nie bierzemy pod uwagę realnej wartości pieniądza.
Wydaje nam się, że zawsze kosztują tyle samo, ale ich wartość ciągle się zmienia. Za tę samą kwotę w różnym czasie możesz kupić inną ilość towaru.
Zjawisko to zostało po raz pierwszy omówione w 1928 roku. Ekonomista Irving Fisher opisał to jako „nie zdając sobie sprawy, że wartość dolara lub jakiejkolwiek innej jednostki monetarnej rośnie i spada”. Wpływa nawet na naszą satysfakcję z pracy. W 1997 roku psycholodzy behawioralni Potwierdzony To jest w trakcie eksperymentów.
Opisali uczestnikom następującą sytuację: są dwie osoby, mają to samo wykształcenie, stanowisko i wynagrodzenie początkowe. Różnica polega na tym, o ile dostali podwyżkę za drugi rok pracy i jaki procent inflacji tam, gdzie mieszkają.
- Po pierwsze: wynagrodzenie 30 000, inflacja 0%, wzrost 2%.
- Po drugie: wynagrodzenie 30.000, inflacja 4%, wzrost 5%.
Trzy grupy uczestników zostały poproszone o odpowiedź na jedno z pytań: czyja pozycja jest bardziej korzystna ekonomicznie, która z tych osób jest szczęśliwsza i czyja pozycja jest bardziej atrakcyjna. Z punktu widzenia dochodów realnych pozycja Pierwszego jest bardziej korzystna. Po odliczeniu inflacji jego pensja jest wyższa niż druga. Większość odpowiedziała w ten sposób na pytanie o korzyści ekonomiczne.
Ale odpowiedź na pytanie o szczęście była inna – powiedzieli, że Drugi jest szczęśliwszy. W ten sposób objawia się iluzja pieniądza. Wydaje się ludziom, że wyższy wzrost oznacza więcej pieniędzy, a tym samym więcej szczęścia. Sprawia też, że myślimy, że pozycja Drugiego jest bardziej atrakcyjna.
To dowodzi, że wciąż jesteśmy w stanie rozważać realną wartość pieniądza, gdy przypomina nam się inflacja. Ale w normalnych warunkach zapominamy o tym i niewłaściwie oceniamy pieniądze. Wydaje nam się, że mamy ich więcej niż w rzeczywistości i robimy pochopne zakupy.
Jak sobie z tym poradzić
Podejmując decyzje finansowe, staraj się myśleć racjonalnie. Nie przejmuj się. Przypomnij sobie o inflacji i realnej wartości pieniądza.
Aby na początku miesiąca nie marnować całej pensji, zacznij budżetować. Oblicz, ile wydajesz na jedzenie, rachunki za media, leki, rozrywkę. Zaplanuj resztę zakupów, koncentrując się na wolnym saldzie.
Próbować
2. Mamy wpływ na dyskontowanie hiperboliczne
Załóżmy, że zaoferowano ci dzisiaj 3000 rubli lub 6000 rocznie. Większość w tym przypadku wybrałaby 3000 na raz. Wolimy nagrodę, którą można zdobyć wcześniej. Nawet jeśli to mniej niż to, co nas czeka później. Przyszła nagroda nie jest dla nas tak ważna, my dewaluować.
Ale jeśli postawisz pytanie trochę inaczej: 3000 rubli za dziewięć lat lub 6000 za 10 lat, ludzie chętniej skłaniają się ku drugiej opcji. Kiedy czekanie na nagrodę to jeszcze długi czas, myślimy bardziej racjonalnie i wybieramy większą kwotę. Ale trudniej jest nam dokonać właściwego wyboru w krótkim okresie. To wyjaśnia zadłużenia karty kredytowej. Stabilność finansowa w przyszłości nie wydaje się być tak cenna, jak możliwość kupienia czegoś ładnego teraz.
To nastawienie poznawcze wpływa nie tylko na finanse, ale ogólnie na wszystko, co dotyczy samokontroli. Zależnościnawyki żywieniowe, te obszary, w których musisz zrezygnować z natychmiastowej przyjemności na rzecz przyszłego dobrego samopoczucia.
Na przykład masz nadwagę. Rozumiesz, że aby schudnąć, musisz więcej się ruszać i zbilansować dietę. Ślubujesz sobie nie ulegać pokusie ze względu na przyszłe zdrowie. Ale wtedy nie możesz się oprzeć czekoladowemu ciastu na deser.
W porównaniu z doraźną przyjemnością ciasta, zdrowie w odległej przyszłości wydaje się mniej wartościowe.
Niektórzy uczeni wyjaśniają to za pomocą ewolucja. Kiedy twój daleki przodek zobaczył małą, chudą antylopę, próbował ją złapać i zjeść, a nie czekać na większą zdobycz. Bo do tej chwili można było i nie żyć. W rezultacie rozwinął się mózg mechanizmco zachęca do natychmiastowych nagród.
Jak sobie z tym poradzić
Z góry chroń się przed pokusą. Aby nie wydawać na chwilowe przyjemności, ustaw na karcie limit wydatków. Zautomatyzuj oszczędności. Poinformuj kogoś o swoich wydatkach.
Przed podjęciem decyzji wyobraź sobie siebie w przyszłości: czy „przyszłość” zaaprobuje taki wybór. Więc oceniasz fakty bardziej obiektywnie.
Dowiedz się więcej
3. Podlegamy efektowi denominacji
Często dzieje się tak: boimy się wydać pieniądze na duży zakup, ale nie na wiele małych. Winą za to jest efekt nominału, a inaczej efekt wartości banknotów. Duże rachunki wydają nam się bardziej wartościowy, szkoda je wymieniać. Myślimy, że są to „prawdziwe” pieniądze. Ale mniejsze nominały i monety nie są dla nas tak cenne, łatwo się z nimi rozstać.
Na pewno doznałeś podobnych odczuć, trzymając w rękach pięciotysięczny banknot. Nie chcę tego wydać. Ale tę samą kwotę w banknotach o wartości 1000, 500 i 100 rubli przypiszesz mentalnie do kategorii codziennych wydatków i szybko ją wydasz.
Naukowcy opisali ten efekt w 2009 roku, przeprowadzając serię eksperymenty. W jednym poprosili ludzi o wypełnienie krótkiej ankiety i zostali nagrodzeni pięcioma dolarami. Ktoś z jednym banknotem, ktoś z pięcioma banknotami jednodolarowymi. Następnie uczestnicy mogli iść do sklepu i wydać to, co otrzymali. Następnie badacze poprosili o pokazanie ich rachunków. Okazało się, że osoby, które otrzymały banknot pięciodolarowy, w większości powstrzymały się od wydawania pieniędzy.
Efekt ten dotyczy wszystkich ludzi, ale jest szczególnie widoczny w krajach, w których często płaci się gotówką.
Naukowcy opisali eksperyment w Chinach. 20% Chinek zdecydowało się nie wydawać otrzymanego rachunku 100 juanów (w czasie eksperymentu było to całkiem sporo). Jednak wśród tych, którym dano taką samą kwotę w niewielkich rachunkach, tylko 9,3% wstrzymało się od zakupów.
Efekt nominału ma jeszcze jeden manifestacja. Wydaje nam się, że zakup jest bardziej opłacalny, jeśli cena nie jest podana w jednej kwocie, ale jest rozłożona na dni lub miesiące. Łatwiej nam zapłacić za usługę „10 rubli dziennie” niż „3650 rubli” rocznie.
Jak sobie z tym poradzić
Jeśli chcesz zaoszczędzić pieniądze, nie noś przy sobie dużej ilości małych pieniędzy. Rozstanie z dużym rachunkiem jest trudniejsze psychologicznie, nawet jeśli wiemy, że dostaniemy od niego zmianę. Użyj tego jako mechanizmu ochrony przed nadmiernymi wydatkami.
Przypomnij sobie, że w końcu wydane drobiazgi składają się na dużą kwotę. Dla jasności prowadź dziennik finansowy, w którym będziesz zaznaczać wydatki.
Przeczytaj także
